Jlentrehna Kang Diarani Geguritan: Pengertian, Unsur, lan
Geguritan, minangka salah sawijining wujud sastra Jawa kang adi luhung, wis ana wiwit jaman biyen. Seni iki ora mung minangka panglipur, nanging uga ngandhut piwulang lan filsafat urip. Geguritan asring dianggo ing acara-acara adat, upacara keagamaan, utawa minangka sarana kanggo ngungkapake rasa tresna, sedhih, utawa kabungahan.
Ing artikel iki, kita bakal jlentrehna luwih jero ngenani geguritan. Saka pangertene, unsur-unsur kang mbentuk, jinis-jinise, nganti conto-conto geguritan kang misuwur. Kanthi mangerteni geguritan, kita ora mung njaga warisan budaya, nanging uga bisa ngrasakake kaendahan lan kearifan kang ana ing jero.
Pengertian Geguritan
Geguritan asale saka tembung “gurita” kang tegese “ngrangkai” utawa “nyipta”. Sacara etimologis, geguritan bisa diartikake minangka seni ngolah tembung kanthi cara dirangkai dadi ukara kang endah lan nduweni makna kang jero. Geguritan uga asring diarani minangka puisi Jawa tradisional.
Miturut para ahli sastra Jawa, geguritan yaiku wujud karangan kang tinulis kanthi basa kang endah, ngandhut wirama, lan kadhangkala kaiket dening paugeran-paugeran tartamtu. Geguritan ngutamakake kaendahan basa, pilihan tembung kang trep, lan kemampuan kanggo ngungkapake gagasan kanthi cara kang narik kawigaten.
Unsur-Unsur Geguritan
Kaya dene wujud sastra liyane, geguritan uga nduweni unsur-unsur kang mbentuk lan ndadekake geguritan kasebut nduweni ciri khas. Unsur-unsur kasebut bisa dibedakake dadi unsur intrinsik lan unsur ekstrinsik.
Unsur intrinsik geguritan kalebu tema, amanat, diksi (pilihan tembung), imaji, wirama, lan rasa. Dene unsur ekstrinsik geguritan yaiku unsur kang asale saka njaba karya sastra, kayata latar belakang penulis, kahanan sosial budaya nalika geguritan digawe, lan nilai-nilai kang dianut dening penulis.
Jenis-Jenis Geguritan
Geguritan bisa dibedakake dadi pirang-pirang jinis adhedhasar wujud, isi, lan paugeran kang ngiket. Adhedhasar wujude, geguritan bisa dibedakake dadi geguritan gagrak lawas lan geguritan gagrak anyar.
Geguritan gagrak lawas kaiket dening paugeran-paugeran tartamtu, kayata guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu. Dene geguritan gagrak anyar luwih bebas lan ora kaiket dening paugeran-paugeran kasebut. Adhedhasar isine, geguritan bisa ngandhut tema katresnan, agama, sosial, budaya, utawa kritik.
Geguritan Gagrak Lawas
Geguritan gagrak lawas, uga dikenal minangka geguritan klasik, nduweni ciri khas kang kaiket dening paugeran-paugeran kang baku. Paugeran kasebut antarane yaiku guru gatra (cacahing larik ing saben pada), guru wilangan (cacahing wanda ing saben larik), lan guru lagu (dhong-dhinging swara ing pungkasan saben larik).
Conto geguritan gagrak lawas yaiku kidung, kakawin, lan tembang macapat. Geguritan gagrak lawas asring dianggo kanggo nyritakake babad, legenda, utawa piwulang moral. Sanajan kaiket dening paugeran, geguritan gagrak lawas tetep bisa ngungkapake kaendahan basa lan makna kang jero.
Geguritan Gagrak Anyar
Geguritan gagrak anyar, utawa geguritan modern, minangka wujud ekspresi kang luwih bebas lan ora kaiket dening paugeran-paugeran kaya geguritan gagrak lawas. Penulis geguritan gagrak anyar bebas ngolah basa, pilihan tembung, lan irama kang cocog karo karepe.
Geguritan gagrak anyar asring ngangkat tema-tema kang relevan karo kahanan jaman saiki, kayata isu sosial, politik, utawa lingkungan. Sanajan luwih bebas, geguritan gagrak anyar tetep kudu njaga kaendahan basa lan kemampuan kanggo ngungkapake gagasan kanthi efektif.
Conto Geguritan
Kanggo luwih mangerteni geguritan, ayo kita nyawang conto-conto geguritan kang misuwur. Conto-conto iki bisa dadi inspirasi kanggo nulis geguritan dhewe.
Salah sijine conto geguritan kang misuwur yaiku geguritan “Gugur Gunung” anggitane Ki Nartosabdho. Geguritan iki nyritakake semangat gotong royong lan persatuan ing kalangan masyarakat Jawa. Conto liyane yaiku geguritan “Ibu” anggitane Imam Budhi Santosa kang ngungkapake rasa tresna lan hormat marang ibune.
Kesimpulan
Geguritan minangka wujud sastra Jawa kang nduweni nilai seni lan budaya kang luhur. Kanthi mangerteni pengertian, unsur-unsur, jinis-jinise, lan conto-conto geguritan, kita bisa luwih ngapresiasi kaendahan lan kearifan kang ana ing jero.
Muga-muga artikel iki bisa menehi tambahan kawruh lan inspirasi kanggo kita kabeh, utamane para generasi muda, supaya tetep njaga lan nguri-uri warisan budaya Jawa kang adi luhung iki. Ayo padha sinau lan nulis geguritan, minangka salah sawijining cara kanggo nglestarekake basa lan sastra Jawa.